Hooi als hoofdgerecht

Slijten en groeien

Het eten wordt afgesneden en verkleind met de snijtanden, zodat de kiezen het kunnen vermalen. De kiezelzuren en andere mineraaldeeltjes uit het gras, maken langdurig kauwen noodzakelijk. Het gebit slijt flink af, maar dit wordt gecompenseerd door de snelle groei van het gebit (kiezen 1mm per week, snijtanden 1mm per dag). Doordat de tanden en kiezen van konijnen en cavia's blijven groeien, kunnen ze ook blijven kauwen. Eten ze te weinig slijtage veroorzakend materiaal (hooi), dan begint het gebit al binnen enkele dagen te veranderen. Worden wilde konijnen gevangen en op een commercieel voer gezet, dan zijn de kiezen binnen twee weken duidelijk langer geworden. Normaal komen de kiezen in rust niet op elkaar. Gebeurt dat wel, dan beginnen de problemen.

Gebitsproblemen

Het meest voorkomende probleem zijn abnormaal gevormde tanden en/of kiezen. Ze zijn te lang gegroeid, met haken richting wang of tong. Soms vormen ze een brug over de tong heen, waardoor eten niet meer mogelijk is. De gevolgen hiervan zijn: wonden in tong of wang, uitrekking van de kauwspieren of gewrichtskapsels, vermagering (doordat ze niet kunnen eten) en 'algemeen ziek zijn'. Een ander probleem is het op elkaar drukken van tanden en/of kiezen. Daardoor groeien de wortels de kaak in en dwars erdoor. De gevolgen hiervan zijn: pijn (kwijlen), abces (zwelling van het gezicht), dichtdrukken traankanaal (ooguitvloeiing) en ook 'algemeen ziek zijn'.
De oorzaak van al deze gebitsproblemen is meestal verkeerde voeding, dat wil zeggen te veel calorieën (te kort kauwen), te zacht eten (te weinig kauwen), zaden, graan en pellets (te weinig slijtend kauwen). Naast voeding kunnen andere oorzaken zijn: ontwikkelingsproblemen, erfelijk, stofwisselingsstoornis, tumor, toxinen of trauma.

Als huisdier

Konijnen en cavia's als huisdier hebben geen calorierijke voeding nodig. Het gemengde knaagdierenvoer, dan wel de pellets, zijn meer geschikt voor commercieel gehouden dieren (fokdieren of slachtdieren). Voor een lang leven als huisdier is kauwen belangrijker dan de calorieën. Van het knaagdierenvoer wordt alleen gegeten wat lekker is. Langdurige kauwen is niet nodig bij calorierijk voer, of bij 'kiezensparend' eten (sla, andijvie, wortel, lof, etc.). Daardoor worden de kiezen en de snijtanden te lang en worden de nachtkeutels onvoldoende opgegeten. Deze blijven vaak in anus of vacht zitten en doen dan aan diarree denken.

Het goede dieet 

Een goed dieet bestaat uit vers gras en hooi. Vers gras kan worden ingevroren. Nat gras (ten gevolge van afspoelen of regen) kan beter worden (af)gedroogd voordat de dieren het krijgen. Gras en hooi geven de kiezen meer te doen en bevat alles wat nodig. Cavia's hebben altijd extra vitamine C nodig (ook naast commercieel voer), omdat zij dit, net als de mens, niet zelf kunnen produceren. Een goede mogelijkheid hiervoor is iedere dag een 1/4 tabletje van 50 mg vitamine C te geven, wat u in de winkel kunt kopen als smakelijke tabletjes met sinaasappelsmaak. Doordat minder calorierijk voer wordt gegeven, worden de nachtkeutels 'gerecycled' en worden de kiezen flink lang gebruikt (slijtage). Bovendien gebeurt dit met de juiste, slijtende, zijdelingse beweging.

Lekker in de tuin

Loopt uw konijn of cavia lekker in de tuin? Kijk goed naar uw planten die in de tuin staan. Een groot deel hiervan is/kan giftig zijn! Sommige giftige planten smaken vies, deze zullen niet eten, maar dit geldt zeker niet voor alle giftige planten. In het wild leren konijnen op jonge leeftijd welke planten wel en niet geschikt zijn om te eten. Onze tamme konijnen krijgen deze opvoeding helaas niet.
Hieronder een lijst van de meest voorkomende giftige planten:

1. vingerhoedskruid
2. iris
3. taxus
4. lelietjes van dalen
5. klimop
6. rhododendron
7. vlier
8. bitterzoet
9. zwarte nachtschade en andere planten uit de nachtschade familie zoals aardappel en tomatenplanten
10. alle knollen en bollen zoals tulpen en hyacinten
11. liguster
12. varen
13. jacobskruiskruid
14. boterbloemen
15. klaprozen

Bovenstaande planten komen het meest voor in de Nederlandse tuinen. Een complete lijst zou eindeloos door kunnen gaan. Bij twijfel kunt u het internet raadplegen. Ook zijn er handige apps om planten  helpen te herkennen.

Voor konijnen die niet buiten komen en binnen loslopen is het advies vrij eenvoudig: bijna alle kamerplanten zijn giftig dus zorg dat ze hier zeker niet bij kunnen!
Maar ook met groenvoer is het opletten wat u geeft. Citrusvruchten, avocado’s, prei, uien (en ook bieslook), ijsbergsla en rabarber zijn absoluut niet geschikt voor konijnen. Een stukje fruit zoals aardbeien of frambozen kan wel, maar in beperkte mate. Appel kan ook maar zonder zaadjes!

Therapie

• Voeding verbeteren. Commercieel voer vervangen door hooi of gras. 
• Snijtanden en kiezen inkorten. De tanden en kiezen worden ingekort tot de normale lengte en de normale richting is verkregen. De gebeurd altijd onder algehele narcose. Soms moet dit na enkele weken worden herhaald, afhankelijk van de ernst van de afwijking. Na de behandeling is het soms nodig het dier te voeren met fijngeknipt gras en/of dwangvoeding tot het dier weer zelf gaat eten. De pijnlijk uitgerekte kauwspieren herstellen na enkele dagen. Pijnstiller kunnen hierbij helpen.
• Het maken van een dentale röntgenfoto. Dit is soms nodig om de wortels te kunnen beoordelen. Zo kunnen we bepalen hoeveel de snijtanden kunnen worden ingekort. Evt. abcessen moeten chirurgisch verwijderd worden.

De vooruitzichten op beterschap is goed bij de behandeling van beginnende afwijkingen. Hoe ouder en erger de problemen zijn, hoe groter de wortelafwijkingen in de kaak en hoe vaker de behandeling herhaald zal moeten worden.