In de natuur eten konijnen voornamelijk gras, maar als huisdier is dit hooi. Niet ieder baasje heeft gras tot de beschikking. Niet alleen vormt hooi een uitgebalanceerd dieet, maar het stimuleert de dieren om dagelijks een paar uur te kauwen. Al kauwend slijten de tanden en kiezen. Dit is van levensbelang, want het verkleint de kans op een slechte voedingsbalans en een abnormaal gebit. De zachte nachtkeutels worden opgegeten, waarbij eiwitten, vitaminen en vocht worden opgenomen in het lichaam.
Het
eten wordt afgesneden en verkleind met de snijtanden, zodat de kiezen
het kunnen vermalen. De kiezelzuren en andere mineraaldeeltjes uit
het gras, maken langdurig kauwen noodzakelijk. Het gebit slijt flink
af, maar dit wordt gecompenseerd door de snelle groei van het gebit
(kiezen 1mm per week, snijtanden 1mm per dag). Doordat de tanden en
kiezen van konijnen en cavia's blijven groeien, kunnen ze ook blijven
kauwen. Eten ze te weinig slijtage veroorzakend materiaal (hooi),
dan begint het gebit al binnen enkele dagen te veranderen. Worden
wilde konijnen gevangen en op een commercieel voer gezet, dan zijn de
kiezen binnen twee weken duidelijk langer geworden. Normaal komen de
kiezen in rust niet op elkaar. Gebeurt dat wel, dan beginnen de
problemen.
Het
meest voorkomende probleem zijn abnormaal gevormde tanden en/of
kiezen. Ze zijn te lang gegroeid, met haken richting wang of tong.
Soms vormen ze een brug over de tong heen, waardoor eten niet meer
mogelijk is. De gevolgen hiervan zijn: wonden in tong of wang,
uitrekking van de kauwspieren of gewrichtskapsels, vermagering
(doordat ze niet kunnen eten) en 'algemeen ziek zijn'. Een ander
probleem is het op elkaar drukken van tanden en/of kiezen. Daardoor
groeien de wortels de kaak in en dwars erdoor. De gevolgen hiervan
zijn: pijn (kwijlen), abces (zwelling van het gezicht), dichtdrukken
traankanaal (ooguitvloeiing) en ook 'algemeen ziek zijn'.
De
oorzaak van al deze gebitsproblemen is meestal verkeerde voeding, dat
wil zeggen te veel calorieën (te kort kauwen), te zacht eten (te
weinig kauwen), zaden, graan en pellets (te weinig slijtend kauwen).
Naast voeding kunnen andere oorzaken zijn: ontwikkelingsproblemen,
erfelijk, stofwisselingsstoornis, tumor, toxinen of trauma.
Konijnen
en cavia's als huisdier hebben geen calorierijke voeding nodig. Het
gemengde knaagdierenvoer, dan wel de pellets, zijn meer geschikt voor
commercieel gehouden dieren (fokdieren of slachtdieren). Voor een
lang leven als huisdier is kauwen belangrijker dan de calorieën. Van
het knaagdierenvoer wordt alleen gegeten wat lekker is. Langdurige
kiesactie is niet nodig bij calorierijk voer, of bij 'kiezensparend'
eten (sla, andijvie, wortel, lof, etc.). Daardoor worden de kiezen en
de snijtanden te lang en worden de nachtkeutels onvoldoende
opgegeten. Deze blijven vaak in anus of vacht zitten en doen dan aan
diarree denken.
Een goed dieet bestaat uit vers gras en hooi. Vers gras kan worden in gevroren. Nat gras (ten gevolge van afspoelen of regen) kan beter worden (af)gedroogd voordat de dieren het krijgen. Gras geeft de kiezen meer te doen dan hooi en stro en bevat alles wat nodig is in de juiste samenstelling. Cavia's hebben altijd extra vitamine C nodig (ook naast commercieel voer), omdat zij dit, net als de mens, niet zelf kunnen produceren. Een goede mogelijkheid hiervoor is iedere dag een 1/4 tabletje van 50 mg vitamine C te geven, wat u in de winkel kunt kopen als smakelijke tabletjes met sinaasappelsmaak. Doordat minder calorierijk voer wordt gegeven, worden de nachtkeutels 'gerecycled' en worden de kiezen flink lang gebruikt (slijtage). Bovendien gebeurt dit met de juiste, slijtende, zijdelingse beweging.
De vooruitzichten op beterschap is goed bij de behandeling van beginnende afwijkingen. Hoe ouder en erger de problemen zijn, hoe groter de wortelafwijkingen in de kaak en hoe vaker de behandeling herhaald zal moeten worden.